Spanglish?
Dat ik er in den vreemde durf uitzien als een achttienkaraatstoerist moge duidelijk zijn. Als ik Spanje kom, mis ik alvast het zongetaande velletje dat de meeste inwoners van het land kenmerkt en als ik in Engeland rondstruin, mis ik bijvoorbeeld de levensnoodzakelijke linksrechtscoördinatie die de eilanders wel kenmerkt (‘als je een straat oversteekt, eerst rechts kijken… Ze rijden hier links!’). Anderzijds doe ik er alles aan niet onmiddellijk als toerist door de mand te vallen. In shorts en blootsvoets in de sandalen is dus niks voor mij. Duitsers en Nederlanders hebben daar blijkbaar minder moeite mee, zelfs als ze op een zuiders terras luidkeels om een Heineken of Beck’s verzoeken… Vroeger, tijdens vakanties met de kinderen in het zuiden, maakten we er wel eens een spelletje van rondlopende blootvoeters in verschillende soorten toeristenklassen onder te brengen: de doosjesmens, die er dus met zijn caravan op uitgetrokken is, vrijwel altijd Hoognederlandssprekend blijkt te zijn en op het einde van de dag met een paar plastic zakjes vol levensmiddelen aan de hand op weg is naar het slakkenhuisje. Of het inmiddels wat op de terugweg zijnde videobeest, ook blootsvoets, op sandalen, in een controversieel T-shirt, een zonnehoedje op de kruin, maar ditmaal met de videocamera losjes aan de pols, zodat geen enkel detail later voor de thuisblijvers verloren hoeft te gaan. Meestal Duitssprekend, jawel. Mij is dat alles van nature vreemd. Men hoeft van mij niet per se op het eerste gezicht te weten dat ik nieuw ben in de stad en het hoeft er niet vanaf te druipen dat ik de bedrijvigheid van de locals door de ogen van een toerist bekijk. Nochtans lukt het me de laatste tijd minder en minder me gecamoufleerd te gedragen. Ergens hebben de autochtonen een nieuw zintuig ontwikkeld een loslopende toerist onmiddellijk als dusdanig te spotten.
Zo ook onlangs tijdens een vakantie in Spanje. De uitbaters van de paardenkoetsbedrijven en de verhuurders van ezelskarretjes weten je in de langsschuifelende mensenmassa feilloos te vinden en doen je al van op tien meter afstand een beetje smekend teken dat hun folkloristisch voertuig je bij het verder bezoek aan hun stad ter beschikking staat. Niet dat me het feit op zich zo erg stoort. Wat ik wel spijtig vind, is dat ze je steevast in het Engels aanspreken… dat laatste is nieuw. Vroeger stond Spanje erom bekend dat andere talen dan die van Cervantes er slechts lepeltjesgewijs gesproken werden en dat je dus best een mondje Spaans moest kennen om het land te bereizen. Ik vond ook het enthousiasme waarmee ze op dat mondje Spaans, dat ik me inmiddels eigen had gemaakt, reageerden meer dan charmant. Maar de voorbije jaren is er dus een en ander veranderd. Je strijkt neer op een terrasje en je wordt - één - prompt als toerist herkend en dus - twee - in het Engels aangesproken. Als je nog meer pech hebt, blijkt dat er enkel een Nederlands bier met wereldfaam wordt geschonken, ondanks het feit dat er ook in Spanje voortreffelijk bier wordt gebrouwen… Nu begrijp ik als geen ander dat toerisme vooral ook commercie is. En dat er op het einde van de dag geld in het laatje hoort van de plaatselijke horeca, maar ik vind het spijtig dat er zoveel wordt opgegeven voor zo weinig. De authenticiteit van een volk ligt nog altijd in zijn taal en daar hoef je in een oer-Spaanse stad als Valencia niet op in te leveren. Toch?
De Spanjaarden hebben dus het toeristen-Engels ontdekt. Het niveau van de taal van Shakespeare dat er gesproken wordt is echter al behoorlijk kromgegroeid. Spaans en Engels zijn immers twee totaal verschillende talen wat accentuering betreft en dat zorgt dus voor soms onbegrijpelijke communicatie, hoe goed bedoeld ook. Een taxichauffeur legt me - in het Spaans - uit hoe dat komt. Vooral jongeren willen - begrijpelijk - meer en beter Engels leren, maar op de middelbare scholen worden zij opgeleid door profesores die die taal zelf op eigen houtje hebben moeten leren. In het Spaanse onderwijssysteem lopen er weinig of geen native speakers van het Engels rond of leerkrachten die hun opleiding genoten in Engeland. Vandaar.
Persoonlijk vind ik het altijd een beetje denigrerend bij zoveel goede wil op terrassen en in restaurants te moeten vragen aan een ober of hij toch maar zijn Spaans wil gebruiken… Un poco más despacio, maar toch. Misschien zouden jonge Spanjaarden wat meer taalfierheid mogen tonen en toeristen gewoonweg in het Spaans aanspreken. Als zij er dan ook nog in zouden slagen probleemsituaties in hun communicatie met enkele woorden Engels op te lossen, zou dat fantastisch zijn. Niet téveel offeren dus op het altaar van de onvermijdelijke lingua franca van het toerisme, die in de praktijk, ook in andere landen, slechts steenkolenengels blijkt te zijn. ¿Por favor?