I AMsterdam

I AMsterdam. De eerste drie letters groot in het rood. De rest in het wit. Zo staat het er. Op het imposante plein achter het al even imposante Rijksmuseum. De loveletters (heel vroeger stond er wellicht een hartje tussen I en Amsterdam) zijn een trekpleister voor het toeristengild op zoek naar een selfie. De letters zijn zo’n drie meter hoog en een honderdtal bezoekers zwermen errond, klimmen erop, liggen ervoor, maken foto’s van zichzelf in gekste poses.

We bezochten Amsterdam een eerste keer in 1973. Door een speling van het lot kwamen we die eerste avond toevallig terecht in het Tingeltangeltheater, waar je mits een toeslag bij het drankje ook nog getrakteerd werd op een cabaretvoorstelling. Ivo de Wijs stond die avond op het programma. Ofschoon hijzelf geboren werd in Tilburg, had hij het anderhalf uur lang over alle eigenaardigheden, mooie en minder leuke aspecten van het leven in ‘zijn’ stad. Amsterdam dus. Uitgebreid toonde hij die avond ook hoe toeristen van verschillende nationaliteiten zich in de stad gedragen. Continue hilariteit in het zaaltje (dat overigens meer een café was met een podium erin), ook bij ons overigens, toen ook de Belgen de revue moesten passeren.

De jaren die volgden zijn we nog tientallen keren in Amsterdam geweest. In mijn perceptie als leraar Nederlands was dat een must. Net zoals een leraar Frans ook eens een bezoek aan Parijs moet gebracht hebben en een leraar Engels ook wel eens Londen mag aandoen. Toch? Bovendien vertegenwoordigde de stad zowat alle aspecten van wat de Nederlandse taal en cultuur te bieden heeft. Vooral nadat in de zestiende en zeventiende eeuw honderdduizend Vlamingen wegens religieuze geschillen naar Amsterdam trokken, kwam daar immers een synthese tot stand van alles wat belangrijk leek voor het groot-Nederlands gevoel, dat ik als leraartje Nederlands ergens in een Vlaams provinciaal stadje tot de dag van heden koester.

Ik was dan ook opgetogen met de keuze die mijn kleindochter maakte. Enkele keren al maakten we met onze kleinkinderen een reisje naar een of andere cultuurstad in Europa. Dat spraken we als opa en oma met onszelf af, voor zolang we dat in de toekomst fysisch en psychisch nog aankunnen. En zij mogen beurtelings kiezen waar de trip naartoe gaat. Kleindochter lief koos dit jaar dus voor Amsterdam, één van onze lievelingssteden. En het werd weer een prettige trip met een programma op maat voor het jonge volkje: Madame Tussauds (uiteraard), Anne Frankhuis (‘want ik heb haar boek gelezen’), het Paleis op de Dam (‘wauw, wat een luxe’), Van Goghmuseum (‘we willen die zonnebloemen van die gekke schilder wel eens zien’), etentje in de lounge van het Rijksmuseum (‘poepchique hier, hè vake’), rondvaart op de grachtengordel (‘waarom is er zoveel water in de stad?)… Toch bleef ikzelf na dit bezoek aan Amsterdam zitten met een licht knagend, ongemakkelijk gevoel. De stad verzuipt hoe langer hoe meer in de golven toeristen die de stad aandoen. Dat was vroeger ook al een beetje zo, maar nu zorgt de ingebakken koopmanszin van de Amsterdammer ervoor dat het vroegere groot-Nederlandse gevoel in de stad langzaamaan aan het vervagen is. De voertaal in de hotels, restaurants, musea, attracties, souvenierwinkels is vrijwel unisono de taal van Shakespeare geworden. In het hotel word je vriendelijk in het Engels aangesproken en gevraagd of je ‘a reservation’ hebt. Op een terrasje werken twee jonge kelners die alle bestellingen in steenkolenengels afwerken en toen ik mijn audiogids in het Paleis op de Dam wilde teruggeven en in het Nederlands vroeg waar ik hem mocht neerleggen, kreeg ik een nors ‘Put it there’ als antwoord. Ik vind dat – samen, zo bleek, met de wat oudere generatie Amsterdammers – een spijtige evolutie. Wie zei er ook weer: ‘De taal is gans het volk’?

De loveletters achter het Rijksmuseum vormen dus een mooie en terechte woordspeling: ik ben (als toerist) Amsterdam. Niet meer: ik hou van Amsterdam. Spijtig.